اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در آذرماه سال ۱۳۸۹ با هدف حمایت از اقشار کم‌درآمد و ایجاد تعادل در نظام پرداخت یارانه‌های انرژی آغاز شد. در همان زمان مبلغ ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان برای یارانه نقدی هر نفر تعیین شد و در آن مقطع نقش قابل توجهی در افزایش قدرت خرید خانوارها داشت.
در زمان آغاز طرح، نرخ ارز به گونه‌ای بود که این مبلغ معادل بیش از ۴۳ دلار آمریکا ارزش داشت؛ رقمی که بسیاری از هزینه‌های روزمره زندگی خانوارها را پوشش می‌داد. اما با گذشت زمان و افزایش مداوم نرخ تورم، این یارانه نقدی تدریجاً اثرگذاری خود را از دست داد.
کاهش ارزش واقعی یارانه با وجود افزایش اسمی
هرچند طی سال‌های اخیر مبالغ یارانه برای دهک‌های کم‌درآمد افزایش یافت و اکنون یارانه نقدی برای خانوارهای یک نفره در دهک‌های اول تا سوم به ۴۰۰ هزار تومان رسیده است، اما این افزایش اسمی نتوانسته با رشد قیمت‌ها و کاهش ارزش پول ملی هماهنگ شود.
بر اساس محاسبات اقتصادی، ارزش دلاری این یارانه اکنون به حدود ۳.۶ دلار رسیده است؛ به این معنا که یارانه نقدی در مقایسه با ابتدای اجرای طرح، بیش از ۹۱ درصد از ارزش واقعی خود را از دست داده است.
شاخص مقایسه‌ای ارزش یارانه
| شاخص | سال ۱۳۸۹ (آغاز طرح) | وضعیت کنونی (۱۴۰۴) |
|---|---|---|
| مبلغ یارانه | ۴۵,۵۰۰ تومان (هر نفر) | ۴۰۰,۰۰۰ تومان (خانوار یک‌نفره دهک ۱ تا ۳) |
| ارزش دلاری | بیش از ۴۳ دلار | حدود ۳.۶ دلار |
| کاهش ارزش واقعی | — | بیش از ۹۱٪ کاهش |
دلایل سقوط ارزش یارانه
کارشناسان اقتصادی دلیل اصلی افت ارزش یارانه را تورم ساختاری، رشد نقدینگی، کاهش ارزش پول ملی و عدم بازنگری منظم در مقدار یارانه متناسب با هزینه‌های معیشتی عنوان می‌کنند.
این روند باعث شده نقش حمایتی یارانه نقدی در زندگی مردم به شدت کمرنگ شود و کارایی آن به عنوان یک ابزار رفاهی کاهش یابد.
