صنعت چوب و کاغذ ایران، یکی از قدیمی‌ترین صنایع مادر کشور، پس از پنج دهه فعالیت، امروز درگیر بحران‌های عمیق ساختاری است. کارخانه‌های بزرگی چون چوکا، چوب و کاغذ مازندران و خوزستان که در دهه ۵۰ شمسی با سرمایه‌گذاری و همکاری کنسرسیوم‌های بین‌المللی راه‌اندازی شدند، اکنون در شرایطی قرار گرفته‌اند که ادامه فعالیت آنها نیازمند نوسازی فوری و حمایت همه‌جانبه است.
🏭 فرسودگی زیرساخت‌ها و قطع پشتیبانی فنی
به گفته قاسم محمدی، مدیرعامل صنایع چوب و کاغذ مازندران و نماینده ادوار مجلس، زیرساخت‌های این صنعت به‌شدت فرسوده شده و عمر برخی از خطوط تولید به بیش از سه دهه رسیده است.
او می‌گوید:
«در آغاز کار، شرکت‌های خارجی پشتیبانی فنی، آموزشی و مهندسی قدرتمندی ارائه می‌دادند؛ اما در دوران تحریم، تمام این ارتباط‌ها قطع شد و بسیاری از تأمین‌کنندگان قطعات از کشور خارج شدند.»
این قطع همکاری‌ها باعث شد کارخانه‌ها نتوانند قطعات حیاتی و فناوری‌های جدید را جایگزین کنند و در نتیجه، بهره‌وری خطوط تولید کاهش یافته است.
محمدی تأکید کرد که برای ورود به بازارهای جدید و رقابت‌پذیری بین‌المللی، اورهال فنی و بازسازی تجهیزات خطوط تولید یک ضرورت فوری است.
🌲 نقد صریح قانون «تنفس جنگل»؛ از حمایت محیط زیست تا خودتحریمی صنعتی
یکی از چالش‌های اصلی صنایع چوب کشور، اجرای قانون موسوم به «تنفس جنگل» است که از سال ۱۳۹۶ با هدف حفاظت از منابع طبیعی اجرا می‌شود. این قانون برداشت چوب از جنگل‌های شمال را ممنوع کرده است.
اما به گفته مدیرعامل صنایع چوب و کاغذ مازندران، این قانون به شکلی اجرا شده که عملاً به توقف تولید منجر شده است.
او می‌گوید:
«در حالی که کشورهای پیشرفته مانند کره جنوبی و برزیل، برداشت از جنگل را با برنامه‌ریزی علمی و کنترل‌شده انجام می‌دهند، در ایران، قانون تنفس جنگل بدون جایگزین اجرایی شد و نتیجه آن کمبود شدید مواد اولیه برای صنایع پایین‌دست بود.»
به باور کارشناسان، در حالی که هدف قانون حفاظت از محیط‌زیست بود، فقدان برنامه جایگزین برای تأمین چوب باعث شده است که کارخانه‌ها به واردات از کشورهای عضو بریکس روی آورند.
اما چوب وارداتی با سیستم تولیدی و ماشین‌آلات اروپایی که در دهه‌های گذشته در ایران نصب شده، ناسازگار است و کیفیت خروجی را کاهش می‌دهد.
💰 بحران مالی، بدهی‌ها و چالش نقدینگی
مدیرعامل صنایع چوب و کاغذ مازندران همچنین از وضعیت نامطلوب مالی شرکت‌های این بخش سخن گفت. به گفته او:
-
تا سال ۱۳۹۶، سازمان جنگل‌ها بیش از ۳۳ هزار متر مکعب چوب به این شرکت بدهکار بود که با پیگیری‌ها بخش عمده‌ای از آن جبران شد.
-
شرکت با ۲ هزار میلیارد تومان بدهی و ۸۰۰ میلیارد تومان زیان انباشته تحویل گرفته شد.
با وجود این چالش‌ها، خط تولید کارخانه همچنان فعال است و بخش قابل توجهی از نیاز کشور به کاغذ چاپ، تحریر و کتب درسی را تأمین می‌کند.
📊 آمار تولید و ظرفیت فعلی کارخانه
براساس گزارش رسمی شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، عملکرد تولید در سال گذشته به شرح زیر بوده است:
| نوع محصول | میزان تولید (تن) | توضیحات |
|---|---|---|
| کاغذ تولیدی کل | ۳۵,۰۰۰ | مجموع تولید کاغذ در کارخانه |
| کاغذ کتب درسی | ۲۲,۰۰۰ | تأمین بخشی از نیاز آموزش و پرورش |
محمدی از اخذ مجوز تولید ۵۰ هزار تن کاغذ در سال آینده خبر داد و افزود که برای تأمین چوب مورد نیاز، توافقی با سازمان جنگل‌ها حاصل شده تا طی دو سال آینده ۱۲۰ هزار تن چوب در اختیار این مجموعه قرار گیرد.
⚙️ ضرورت اورهال و نوسازی تجهیزات
فرسودگی تجهیزات صنعتی در کارخانه‌های چوب و کاغذ مازندران و چوکا، باعث کاهش راندمان تولید و افزایش هزینه‌های تعمیرات شده است.
مدیرعامل شرکت با تأکید بر لزوم نوسازی خطوط گفت:
«اگر در پنج سال آینده نوسازی انجام نشود، ظرفیت تولید کاغذ کشور تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد و وابستگی به واردات افزایش پیدا می‌کند.»
او افزود که برای تحقق این هدف، نیاز به تخصیص تسهیلات ارزان‌قیمت و حمایت فنی دولت وجود دارد، چراکه سرمایه‌گذاری اولیه در این صنایع بسیار سنگین است.
🌍 مقایسه با تجارب جهانی
در بسیاری از کشورها، صنعت چوب با توسعه جنگل‌های دست‌کاشت و برنامه‌ریزی علمی احیا شده است. برای نمونه:
-
در فنلاند و سوئد، هر درختی که قطع می‌شود، با کاشت سه نهال جایگزین می‌گردد.
-
در برزیل، ۷۰ درصد مواد اولیه صنایع سلولزی از جنگل‌های صنعتی دست‌کاشت تأمین می‌شود.
به گفته محمدی، «ایران نیز می‌تواند با اجرای الگوی جنگل‌کاری اقتصادی و برداشت کنترل‌شده، هم از محیط‌زیست محافظت کند و هم زنجیره تولید را نجات دهد.»
🧩 نقش سیاست‌گذاری و مدیریت جهادی در احیای صنعت
مدیرعامل صنایع چوب و کاغذ مازندران در پایان تأکید کرد که تنها راه عبور از بحران فعلی، تعهد، شفافیت و مدیریت جهادی در سطوح تصمیم‌گیری است.
او گفت:
«صنعت چوب و کاغذ مازندران یک میراث صنعتی برای کشور است. اگر مدیریت جهادی و همکاری مسئولان نباشد، این صنعت به‌زودی به تاریخ خواهد پیوست.»
وی هدف اصلی را احیای تولید داخلی، استفاده از منابع داخلی چوب و ورود به بازارهای صادراتی عنوان کرد تا ایران بتواند در آینده‌ای نزدیک، از واردکننده کاغذ به صادرکننده تبدیل شود.
